SOSYAL MEDYA ÇEKİLİŞLERİ
Sosyal medya günümüz de insanların hayatının neredeyse her alanında kendine yer bulmaktadır. Kampanyalar, reklamlar, tanıtımlar yapılırken sosyal medya çekilişlerine çok fazla başvurulmaktadır.
Günümüz de influencer ve sosyal medya fenomenleri aracılığıyla çok fazla sosyal medya çekilişleri yapıldığını görmekteyiz.
Peki gerek sosyal medya üzerinden yapılan gerek medya üzerinden yapılmayan çekilişlerin yasal boyutu nedir?
Karşılığı Nakit Olmayan Piyangolar ve Çekilişler Hakkında Yönetmelik’in Kapsamına Girmeyen İstisna Haller
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik karşılığı nakit olmayan piyangoları, tertip edenleri ve katılanları kapsar. Ancak;
a) Kamu kurum ve kuruluşları, dernekler, vakıflar, spor kulüpleri, okul aile birlikleri, emeklilik ve yardımlaşma sandıkları ve cemaatlerin eğlence, anma, kutlama gibi amaçlarla düzenledikleri toplantılarda, münhasıran toplantıya katılanlar arasında düzenlenen ve toplantı süresi içinde başlatılıp sonuçlandırılan karşılığı nakit olmayan piyango ve çekilişler,
b) Firmaların münhasıran başbayi ve bayileri arasında, mal ve hizmet satışlarını artırmak amacıyla, ciro primi niteliğinde vereceği ikramiye ve hediyelerin tespitine yönelik yapacağı çekilişler,
c) Çekiliş yapılmaksızın önceden belirlenen ve ilan edilen şartları taşıyanların tamamına ikramiye verilmesi şeklindeki düzenlemeler,
ç) Katılımcılardan herhangi bir bedel talep edilmemesi ve bir mal veya hizmetin pazarlama veya satışı amacına yönelik olmaması kaydıyla bu Yönetmeliğin yarışma olarak tanımladığı düzenlemeler,
d) Yarışma veya bu mahiyetteki düzenlemelere katılacak olanların çekiliş ya da kura yöntemine başvurulmaksızın, önceden ilan edilen şartlara göre seçildiği düzenlemeler ile aday olanların huzurunda sadece bunlar arasından çekiliş veya kura yöntemiyle belirlendiği düzenlemeler,
e) Bir hak, hizmet veya imkândan yararlanacak olanların seçimine veya öncelik sıralarının belirlenmesine yönelik olarak yapılan ve ikramiye taahhüdü içermeyen düzenlemeler,
f) Bir kişinin kazanabileceği ikramiyenin rayiç bedelinin 8/6/1959 tarihli ve 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (e) fıkrasında belirtilen istisna tutarının % 2 sinin altında kaldığı düzenlemeler,
g) Sosyal amaçlı piyangolar
bu Yönetmelik kapsamına girmez.
Yasak fiil ve davranışlar
Söz konusu yönetmeliğin 8.maddesi gereğince birtakım fiil ve davranışlar yasaklanarak yasal çerçevenin çizildiğini görmekteyiz.
MADDE 8 – (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki piyangolarla ilgili olarak aşağıda belirtilen fiil veya davranışlarda bulunulması yasaktır:
a) İdareden izin almadan piyango düzenlemek.
b) İdarenin yazılı onayını almadan kampanya veya çekiliş tarihini ertelemek ya da iptal etmek.
c) Taahhütlerini tam ve/veya süresi içerisinde yerine getirmemek.
ç) Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlemek, kullanmak, hileli, kurallara aykırı, eksik veya kusurlu işlem yapmak veya bunlara teşebbüs etmek.
d) Kamuoyunda piyangolara duyulan güveni sarsıcı davranışlarda bulunmak.
e) Kamu düzenini bozucu, zararlı ve kötü alışkanlıkları özendirici, genel ahlak ve adaba aykırı, halkı aldatacak veya yanıltacak şekilde reklam ve tanıtım faaliyetlerinde bulunmak.
f) Tüketici haklarını ihlal eden uygulamalarda bulunmak.
g) Onsekiz yaşından küçük olanların düzenlenen piyangoya katılamayacakları, katılmış olsalar dahi kazandıkları ikramiyelerin verilmeyeceği uyarısına piyangoya ilişkin ilan, reklam ve duyurularda açıkça yer vermemek.
ğ) İkramiyeye konu olan eşya ve/veya hizmetin bedeli içinde bulunan vergiler dışındaki vergi ve diğer yasal yükümlülükleri üstlenmek.
h) Mücbir sebep halleri hariç, ikramiyelerin karşılığını talihlilere nakden ödemek veya paraya tahvil etmek.
Sanal Ortam Üzerinden Piyango Düzenlenmesi
Sanal ortam üzerinden düzenlenen piyango çekilişlerinin ne şekilde gerçekleşeceği konusunda açıklama yapmak gerekirse:
MADDE 10 – (1) Sanal ortam üzerinden düzenlenecek piyangolarda da bir mal veya hizmetin tanıtımı, satışı, pazarlanması esas olup, doğrudan gelir elde etmeye yönelik piyango düzenlenemez.
(2) Piyangoya katılımın tamamen veya kısmen sanal ortam üzerinden gerçekleşmesi halinde düzenleyicilerin aşağıdaki şartları ayrıca yerine getirmeleri gerekmektedir.
a) Kampanyanın hangi sanal ortam araçları üzerinden ve hangi kişi ve kuruluşlar aracılığı ile yapılacağının katılımcılara duyurulması.
b) Katılımcıdan katılım sırasında ad-soyad-adres ve katılıma ilişkin şifre veya kod numarası bilgilerinin istenmesi ve bu bilgiler esas alınarak çekilişin gerçekleştirilmesi.
c) Kampanyaya katılımın yapıldığı sanal ortam iletişim hizmetine ait bedelin standart tarife uygulanan bir birim bedelden fazla olmaması ve bu hususların yapılacak reklam ve duyurularda kolayca okunabilecek şekilde yer alması.
ç) Talihlilere kazandıkları ikramiye ile başvuru ve teslim süresine ilişkin tebligatın taahhütlü posta kanalıyla yapılması.
d) Katılıma ilişkin tüm kayıt ve belgelerin birer örneğinin çekilişten önce manyetik ve/veya elektronik ortamda İdareye teslim edilmesi.
e) Günün teknolojik gelişmelerine bağlı olarak İdarece yerine getirilmesi uygun görülen diğer hususlar.
Piyango Tertip ve Çekiliş Düzenleme Hakkı
Türkiye’de karşılığı nakit olmak üzere, şans oyunlarını planlama, tertip etme ve çekiliş düzenleme hakkı İdare’ye aittir. Özel kanunların hükümleri saklıdır.
Doğrudan veya bir mal ve hizmetin satışı nedeniyle, bedelli ya da bedelsiz, bilet, kupon, iştirak numarası veya her ne şekilde olursa olsun katılım hakkı verilerek karşılığı nakit olmayan her türlü eşya ve benzeri piyango ve çekiliş tertip edilebilmesi için İdareden izin alınması zorunludur.
Bu maddenin uygulanması yönünden nakit ve nakit hükmünde sayılanlar ile izin kapsamı dışında tutulacak düzenlemeler ve ikramiye, ödül, promosyon gibi adlar altında katılımcılara yapılacak teslimatlar İdare tarafından hazırlanacak ve Bakanlık tarafından yürürlüğe konulacak yönetmeliklerle düzenlenir.
Bu madde hükümlerini ihlâl edenlerin bu faaliyetleri ile bunlara ilişkin ilân ve reklamları, İdarenin talebi üzerine, mahallin en büyük mülkî amiri tarafından durdurularak, bu faaliyetlere ait bilet, kupon, iştirak numarası ve benzerleri toplatılır. İhlâlin radyo ve televizyon yayın kuruluşları tarafından yapılması halinde, İdarenin başvurusu üzerine bu tür yayınları içeren programlar Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından durdurulur.
Çekiliş İzni Alınması
Piyangoya izin verilebilmesi için, çekilişte taahhüt edilen ikramiyelerin toplam rayiç bedelinin %10 fazlası tutarda teminatın düzenleyici tarafından sağlanması gerekmektedir.
Piyango düzenlenmesi için izin talebinde bulunacakların, idarece istenen bütün belge ve bilgilerle birlikte kampanyanın başlama tarihinden en geç onbeş gün önce İdareye başvurmaları esastır.
İdarece, başvurular gerekli tüm belge ve bilgilerin tamamlanmasından sonra düzenleyicilerin yeterlikleri, taahhütlerini gerçekleştirebilme kabiliyetleri, daha önce düzenlemiş oldukları piyangoların sonuçları ve gerekli görülecek diğer hususlar yönünden incelenerek sonucu en geç beş iş günü içerisinde, piyango düzenleme talebinde bulunanlara yazılı olarak veya internet ortamında bildirilir.
İdare başvuruları internet ortamında kabul edebilir.
Bunlara ek olarak iznin geçerliliği bakımından; idarece verilecek olan izin sadece izin belgesinde belirtilen kampanya ve piyango için geçerlidir.
Çekilişlerin Noter Onaylı Olması Zorunluluğu
Çekiliş sonucunda ikramiye kazanan numaralar ve/veya talihliler en az üç örnek tutanakla belirlenerek, çekiliş heyeti tarafından imzalanıp, noter tarafından onaylanır. Tutanağın bir nüshası çekiliş tarihini müteakip İdareye gönderilir.
Söz konusu hükümden görüleceği ve anlaşılacağı üzere çekilişler açısından noter onaylı olması gerekmektedir.
Kurallara Aykırı Davrananlara Uygulanacak İdari Yaptırımlar ve İzinsiz Şekilde Yapılan Çekilişlerin Akıbeti
Mücbir sebep hali ile İdarece kabul edilebilir haklı sebepler hariç olmak üzere, bu Yönetmelik hükümleri ile bu hükümler çerçevesinde İdarece yayımlanacak tebliğlere veya izin yazısında belirtilen kurallara uymayanlar ile bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinde sayılan yasak fiil ve davranışlarda bulunan düzenleyicilere iki yıl süre ile piyango düzenleme izni verilmez. Tekerrürü halinde ise bu süre iki katı olarak uygulanır.
Yönetmeliğin 8.maddesindeki sayılan yasak fiil ve davranışları yukarıda sıralamıştık.
Buna ek olarak mücbir sebep sayılacak haller ise doğal afetler, grev, salgın hastalık, savaş, kısmi veya genel seferberlik ilanı gibi nedenler örnek verilebilir.
Çekilişler Hakkında Unutulmaması ve Uyulması Gereken Durumlar
Karşılığı Nakit Olmayan Piyangolar ve Çekilişler Hakkında Yönetmelik gereğince nakit olmayan piyangoları tertip edenleri ve katılanları kapsamaktadır. Buna örnek vermek gerekirse; Twitter, Tiktok, İnstagram gibi sosyal medya ortamlarında takipçi sayılarını arttırmak, herhangi bir markanın tanıtımını yapmak gibi girişimde bulunmak amacıyla sosyal medya üzerinde düzenlenecek olan çekilişler bakımından yönetmeliğin yedinci maddesi gereğince idareye başvurma ve izin alma zorunluluğu unutulmamalıdır.
Yapılan çekilişler sonucunda meydana gelen haksız rekabet ve aldatıcı reklam yasağını içeren ihlaller neticesinde Türk Ticaret Kanunu hükümleri saklıdır.
Son olarak çekilişlerin Ceza Hukuku bakımından önemli bir noktasına değinmek gerekmektedir. Usulüne uygun ya da usulsüz şekilde yapılan çekilişlerin neticesinde çekilişi kazanan kişiye verilmesi vaad edilen ödülün verilmemesi durumunda akıbetin ne olacağına bakmak için Türk Ceza Kanunu hükümlerine bakmak gerekir.
Buna göre TCK m. 157 gereğince, “Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.” denilerek dolandırıcılık suçunun meydana geldiği ve meydana gelen suç neticesindeki uygulanacak yaptırım son derece açıktır.